• Εκτύπωση

9η Αστροβραδιά στο σχολείο μας

Τελικά ο καιρός δεν μας έκανε το χατήρι, το βράδυ της Τετάρτης 24 Μαΐου 2017, που είχαμε προγραμματίσει Αστροβραδιά, δηλαδή παρατήρηση του ουρανού με μεγάλα φορητά τηλεσκόπια.

Μας αποζημίωσε όμως η ομιλία του κ. Ασπρίδη (ερασιτέχνης αστρονόμος) με θέμα: "Εξωπλανήτες... νέοι κόσμοι τόσο κοντά μας όσο και μακριά" . 

Η αστροπαρατήρηση, δεν μπόρεσε να πραγματοποιηθεί λόγω καιρού (συννεφιά και βροχή μετά), μας υποσχέθηκαν όμως οι φίλοι μας οι αστρονόμοι, ότι θα γίνει κάποια μέρα του Σεπτεμβρίου, μόλις ανοίξουν τα σχολεία.

Στην ομιλία του ο κ. Ασπρίδης που είναι ένας "κυνηγός εξωπλανητών" μας περιέγραψε τι είναι οι εξωπλανήτες, πώς μοιάζουν, αν υπάρχουν παρόμοιοι με τη Γη, πώς τους ανακαλύπτουμε και αν μπορούν να υποστηρίξουν τη ζωή. Σήμερα έχουν ανακαλυφθεί πάνω από 3.600 εξωπλανήτες σε 2.700 πλανητικά συστήματα και υπάρχει ένας ταχύτατα αναπτυσσόμενος κλάδος στην Αστρονομία που ασχολείται με το "κυνήγι των εξωπλανητών.

Στις 22 Φεβρουαρίου 2017, όπως είναι γνωστό, η NASA, προέβη σε μια εκπληκτική ανακοίνωση: στον αστερισμό του Υδροχόου, σε απόσταση περίπου 40 ετών φωτός, ανακαλύφτηκε ηλιακό σύστημα αποτελούμενο από έναν αστέρα, τον Trappist-1, και επτά, τουλάχιστον, πλανήτες να περιφέρονται γύρω του. Ο Trappist-1ανήκει στον κοινότατο τύπο του ερυθρού νάνου, πολύ μικρότερο σε διαστάσεις και μάζα από τον δικό μας Ήλιο και με θερμοκρασία πυρήνα μόλις αρκετή, για να πραγματοποιείται η σύντηξη του υδρογόνου, για να παράγεται, δηλαδή, ηλιακή ενέργεια. Επιπλέον, οι 7 πλανήτες είναι γαιώδεις, «αδελφοί» της Γης θα μπορούσαμε να πούμε, από άποψη φυσικών χαρακτηριστικών. Πρόκειται για βραχώδη -και όχι αεριώδη, όπως ο Δίας ή ο Κρόνος- σώματα, με σύσταση, διαστάσεις και επιφανειακή θερμοκρασία παρόμοια με αυτήν της Γης, ενώ είναι πολύ πιθανό πως οι κατά σειρά απόστασης από τον κεντρικό αστέρα τέταρτος, πέμπτος και έκτος πλανήτης διαθέτουν νερό σε υγρή μορφή στην επιφάνειά τους. Οι τρεις πρώτοι είναι πολύ κοντά στον Trappist-1, με αποτέλεσμα να είναι πολύ θερμοί και το νερό τους να αδυνατεί να βρίσκεται σε υγρή μορφή, ενώ ο έβδομος, για τον αντίθετο λόγο, μάλλον το έχει όλο σε παγωμένη εκδοχή.

Εκτός από τις ομοιότητες, βέβαια, υπάρχουν και σαφείς διαφορές. Πρώτα από όλα, περιφέρονται γύρω από έναν πολύ πιο αδύναμο, από όλες τις ενδιαφέρουσες απόψεις, αστέρα σε σχέση με τον δικό μας. Πράγμα που έχει ως συνέπεια πως, π.χ., ενώ το γήινο έτος αντιστοιχεί σε 365 δικές μας μέρες, οι αδελφοί μας του Trappist-1 ολοκληρώνουν την τροχιά τους σε χρόνους μεταξύ 1.5 και 13 ημερών. Που σημαίνει πως -μεταξύ άλλων- και οι «εποχές» τους θα είναι πολύ διαφορετικές από τις δικές μας.

 
Θα μπορούσαν να αναφερθούν πολλές και σημαντικές ακόμη διαφορές. Είναι, ωστόσο, βέβαιο πως οι ομοιότητες είναι πολύ σημαντικότερες. Οι πλανήτες του Trappist-1 και ειδικά οι τρεις που διαθέτουν υγρό νερό -δηλαδή, ποτάμια, λίμνες, θάλασσες και ωκεανούς- στην επιφάνειά τους, όντας στη Ζώνη της Χρυσομαλλούσας, για να θυμηθούμε το σχετικό παραμύθι, έχουν όλες τις δυνατότητες να φιλοξενούν ζωή.
 
Πράγμα που ισχύει και για άλλες περιπτώσεις εξωπλανητών. Όπως σε αυτόν που ανακαλύφτηκε, το 2010, να περιφέρεται γύρω από τον Gliese 581, επίσης ερυθρός νάνος, όπως ο Trappist-1, σε απόσταση 20 ετών φωτός, περίπου, δηλαδή τη μισή από τον τελευταίο. Ο πλανήτης, λοιπόν, με το όνομα Gliese 581g ? έκτος στη σειρά από τον κεντρικό αστέρα, περιφερόμενος σε 37 γήινες ημέρες γύρω του, με μάζα 3-4 φορές αυτή της Γης, βραχώδη σύσταση και σε απόσταση τέτοια που επιτρέπει τη ζωή, όπως την ξέρουμε, οδήγησε τον αστρονόμο, που τον εντόπισε και τον ονόμασε, προς τιμή της γυναίκας του, «Κόσμο της Ζαρμίνα», να δηλώσει σε μια συνέντευξη τύπου πως οι πιθανότητες ζωής πάνω του είναι 100%.
 
Το πιο εντυπωσιακό, όμως,  είναι πως εξωπλανήτης, μάζας ίσης με της Γης, βρέθηκε και στο πιο κοντινό σε μας αστρικό σύστημα, σε απόσταση «μόλις» 4 ετών φωτός. Πράγματι, το 2012, ανακαλύφτηκε πως γύρω από τον Άλφα του Κενταύρου περιφερόταν πλανήτης, ο Alpha Centauri Bb, ο οποίος, μ? όλο που διέτρεχε μια πολύ αφιλόξενη τροχιά, περιόδου μόλις 3 γήινων ημερών, αναγκαζόμενος να υφίσταται μια επιφανειακή θερμοκρασία 700 περίπου βαθμών Κελσίου, άνοιγε εντελώς νέες προοπτικές στην έρευνα για την εξωγήινη ζωή -ή, τουλάχιστον, για τις γεωλογικές και αστρονομικές δυνατότητες εξωγήινης ζωής. Για δύο λόγους: πρώτον, αν τόσο κοντά στη Γη υπάρχουν παρόμοιοι με αυτήν πλανήτες είναι πολύ πιθανό πως ο γαλαξίας μας είναι γεμάτος από τέτοιους, μετρούμενους σε αριθμούς εκατοντάδων δισεκατομμυρίων. Και, δεύτερον, δεδομένου πως ο Alpha Centauri Bb περιφέρεται γύρω από τον αρκετά όμοιο με τον Ήλιο αστέρα Άλφα Κενταύρου Β, μέλος ενός τριπλού αστρικού συστήματος, μαζί με τον παρόμοιο Άλφα Κενταύρου Α και τον πολύ μικρότερο αυτών κόκκινο νάνο Εγγύτατο (Proxima) του Κενταύρου φαίνεται πως η ύπαρξη γαιωδών πλανητών είναι τόσο κοινή, ώστε εμφανίζονται ακόμη και γύρω από αστρικά συστήματα τόσο σύνθετα, που οι μηχανικές μας γνώσεις μέχρι πρόσφατα μας ωθούσαν να το θεωρούμε αδύνατο.
αφίσα της εκδήλωσης
 
Υπεύθυνη για την εκδήλωση η καθηγήτρια  Ε. Πάτκου