Οι δρόμοι του νερού. Το ρέμα της Πυλαίας

Φέτος η περιβαλλοντική ομάδα του σχολείου μας, αποτελούμενη από 21 παιδιά της Γ? τάξης και με υπεύθυνες καθηγήτριες τις Ε. Πάτκου, Π. Ξένου, Π. Τσιλίγκου, ασχολήθηκε με ένα θέμα που έχει σχέση με το νερό. Τίτλος : "Οι δρόμοι του νερού. Το ρέμα της Πυλαίας".

Επιλέξαμε αυτό το θέμα γιατί α)θέλαμε να δώσουμε συνέχεια στη θεματική των περιβαλλοντικών εργασιών των δύο προηγουμένων σχολικών χρονιών που ήταν «Η ύδρευση της Θεσσαλονίκης από τον Χορτιάτη» (2011-12) και  « Ανακαλύπτω τη γειτονιά μου μέσα από το φακό μιας κάμερας» (2012-13), συνδυάζοντας το θέμα με το νερό και τη γειτονιά, β) γιατί θέλαμε να αναδείξουμε και από τη δική μας πλευρά το νερό σαν φυσικό αγαθό που ανήκει σε όλους  γ) γιατί διασχίζει όλη την Πυλαία και περνάει κοντά από το σχολείο μας.

Στο πλαίσιο του προγράμματος περπατήσαμε και  φωτογραφίσαμε το ρέμα της Πυλαίας. Μιλήσαμε για την πανίδα και χλωρίδα που συναντήσαμε και δημιουργήθηκαν ομάδες που ασχολήθηκαν με α) την πανίδα και χλωρίδα του ρέματος β) με τις αφηγήσεις πολιτών της Πυλαίας για το ρόλο του ρέματος στη ζωή τους παλιά και τώρα, και γ) με την τεχνική επεξεργασία των φωτογραφιών και τη δημιουργία μιας παρουσίασης σε prezi και μιας μικρής ταινίας.

Πήραμε επίσης μέρος στην έκθεση φωτογραφίας που διοργάνωσαν οι Διευθύνσεις Δευτεροβάθμιας και Πρωτοβάθμιας εκπ/σης Ανατολικής Θεσ/νίκης, τα Γραφεία Περιβαλλοντικής εκ/σης και το Εργαστήριο Φωτογραφίας τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών Σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ, στις  7-14 Μαΐου 2014 στο Βαφοπούλειο. Συμμετείχαμε με 5 φωτογραφίες και τα παιδιά πήραν διακρίσεις και επαίνους. (Δείτε εδώ)

 Στις 31-1-14 είχαμε μια συνάντηση με τον εκπαιδευτικό και μέλος του πολιτιστικού συλλόγου «Πύλη» της Πυλαίας, κ. Αθ. Μπαταλαμά που αναφέρθηκε σε εμπειρίες και αναμνήσεις  χρηστικές και ιστορικές του χώρου από τους δημότες της Πυλαίας τον παλιό καιρό  για να συγκρίνουμε την εικόνα του παρελθόντος με το παρόν.

Συμβουλευτήκαμε επίσης μια παλιά σχετική εργασία που έγινε στο σχολείο μας  (2003-4) «Το ρέμα του πλατάνου κάτι έχει να μας πεί» με τις καθηγήτριες Μ. Ράπτη και Φ. Κατσαρού και μάθαμε ότι:

Οι ιδρυτές της Θεσσαλονίκης δεν διάλεξαν τυχαία την τοποθεσία της πόλης.(Σχετικά με το θέμα αυτό θα βρείτε περισσότερα στο πρόγραμμα «Η ύδρευση της Θεσσαλονίκης από τον Χορτιάτη»). Εκτός από το φυσικό κόλπο του Θερμαϊκού και τους δασωμένους λόφους στα νώτα της, είχε δίπλα της και πολυάριθμες ρεματιές που έκαναν την περιοχή να σφύζει από ζωή.

  Τα νερά των πηγών του Χορτιάτη κυλούσαν τις πλαγιές των βουνών, δημιουργώντας πολλά ρέματα. Από αυτά υδρεύονταν όλη η πόλη της Θεσσαλονίκης. Υπήρχαν δε πολλοί νερόμυλοι που ίχνη τους συναντάμε και σήμερα στο Πλατανόρεμα και το Ελαιόρεμα ανατολικά της  Θεσσαλονίκης.

Το πιο σημαντικό ρέμα είναι αναμφισβήτητα το Μεγάλο ρέμα. Παρά τις ισοπεδώσεις που έγιναν για να περάσει ο Περιφερειακός, ένα μεγάλο μέρος του σώζεται ακόμα μέσα στην πόλη, στο Δήμο Πυλαίας.

Ανατολικά αυτού υπάρχει το Ελαιόρεμα ή ρέμα του Πλατάνου που ξεκινά από το Πανόραμα και περνά από την περιοχή των Ελαιώνων και καταλήγει σήμερα στην περιφερειακή τάφρο μαζί με το ρέμα της οδού Σταγειρίτη. 

Η  περιφερειακή τάφρος κατασκευάστηκε πριν  60 χρόνια επί Κωνσταντίνου Καραμανλή από την Μ.Ο.Μ.Α. ( Μεικτή  Ομάδα  Μηχανημάτων  Ανασυγκροτήσεως ) , για να μαζέψουν τα ρέματα και να προστατέψουν τις περιοχές Τριανδρίας, Τούμπας και Χαριλάου από τις πλημμύρες. Είναι το γνωστό «Ανάχωμα».

(τμήμα του ρέματος που διασχίζει την Πυλαία απο Google Earth)

Πάνω από την τάφρο ανάμεσα από τα δύο ρέματα παλιά υπήρχαν μεγάλες αλάνες που σήμερα ισοπεδώθηκαν. (Μαλακοπή-Κων/πολίτικα) 

Στο σημείο που συναντώνται το ρέμα Σταγειρίτη και το Ελαιόρεμα με την περιφερειακή τάφρο υπάρχει σήμερα κομμάτι της Ρωμαϊκής Γέφυρας και οι Πυλαιώτες το αποκαλούν Καμάρα ή Γεφύρι. Στην περιοχή αυτή σώζεται και βυζαντινός νερόμυλος, το Μεταξουργείο Μπενοζίλιο( που χτίστηκε πριν το 1886), το Οινοποιείο Χάιτμαν και συναφείς αμπελοκαλλιέργειες. Το <<Ανάχωμα>> συνεχίζει στον Φοίνικα και καταλήγει στη θάλασσα. Πάνω από το  ανάχωμα ανάμεσα και γύρω από τα ρέματα τα περασμένα χρόνια οι  Πυλαιώτες είχαν αγρούς με σιτάρια και μπάμιες.

Πριν κατασκευαστεί το ανάχωμα τα νερά του Σταγειρίτη και του Ελαιορέματος πέρναγαν από τη Ιερατική Σχολή και πίσω από του Καλού σχηματίζονταν μικροί καταρράχτες. Λένε οι γεροντότεροι ότι τα νερά τους ήταν καθαρά και τα παιδιά της Πυλαίας πήγαιναν για βουτιές τα καλοκαίρια. Στα νερά τους επίσης έβλεπες ποταμίσια καβούρια και καραβίδες. Όταν έβρεχε πολύ ο όγκος των βρόχινων υδάτων ήταν μεγάλος που παρέσερνε και έπνιγε τα ζώα που τολμούσαν να τα διασχίσουν. Σήμερα το Ελαιόρεμα  στην περιοχή των Ελαιώνων αλλά και σε όλο το μήκος του δέχεται μεγάλη πίεση από την οικοπεδοποίηση και μπαζώματα έχουν προκαλέσει ζημιές σε διάφορα σημεία.

Στη θέση που τώρα είναι το γήπεδο ποδοσφαίρου της Α.Ε.Π. , υπήρχε ένα πολύ μεγάλο πλατάνι με πλούσιο φύλλωμα. Οι ρίζες του τρέφονταν για αιώνες από τα νερά του Ελαιορέματος. Ήταν καθαρά και σχημάτιζαν γύρω από τον πλάτανο νερόλακκους. Για αυτό οι παλιές Πυλαιώτισες νοικοκυρές έπλεναν εκεί φλοκάτες , κουβέρτες και χαλιά με τον κόπανο. Δυστυχώς τα νερά του Πλατάνου λιγόστεψαν και το πλατάνι ξεράθηκε.

Παρουσίαση σε prezi απο τον Κώστα Καρίκα

Πρόσθετες πληροφορίες