Η Ισημερία και το πείραμα του Ερατοσθένη
Τα χαράματα της Κυριακής 20 Μαρτίου και συγκεκριμένα στις 06:30 ώρα Ελλάδας έχουμε την εαρινή ισημερία και αρχίζει επίσημα η 'Ανοιξη του 2016 στο βόρειο ημισφαίριο, στο οποίο ανήκει και η χώρα μας, ενώ αντίστροφα στο νότιο ημισφαίριο ξεκινάει το φθινόπωρο.
Ο Ήλιος την μέρα αυτή λάμπει κάθετα πάνω από τον Ισημερινό της Γης και η διάρκεια της μέρας και της νύχτας είναι περίπου ίδια. Μετά τις 20 Μαρτίου, στο βόρειο ημισφαίριο (και στην Ελλάδα) η μέρα θα μεγαλώνει συνεχώς σε βάρος της νύχτας έως το θερινό ηλιοστάσιο, ενώ το αντίστροφο θα συμβεί στο νότιο ημισφαίριο.
Οι ισημερίες -η εαρινή και η φθινοπωρινή- καθορίζουν την έναρξη της άνοιξης και του φθινοπώρου, ενώ τα ηλιοστάσια -το θερινό και το χειμερινό- προσδιορίζουν την έναρξη του καλοκαιριού και του χειμώνα αντίστοιχα. Η άνοιξη δεν έχει σταθερή ημερομηνία έναρξης και η πρώτη μέρα της ποικίλει ανάμεσα στις 19 (πιο σπάνια), στις 20 (συνήθως) και στις 21 Μαρτίου, ανάλογα με το έτος.
Και φέτος θα συνεχιστεί η ανεπαίσθητη συρρίκνωση της διάρκειας της Άνοιξης, η οποία θα είναι πιο σύντομη κατά σχεδόν ένα λεπτό της ώρας σε σχέση με πέρυσι. Εδώ και χιλιάδες χρόνια, η 'Ανοιξη μικραίνει στο βόρειο ημισφαίριο και ό,τι αυτή χάνει, το κερδίζει σε διάρκεια το καλοκαίρι.
Σήμερα, στο βόρειο ημισφαίριο ο χειμώνας διαρκεί περίπου 89 μέρες (λιγότερες από όλες τις εποχές), η άνοιξη σχεδόν 93 μέρες, το καλοκαίρι σχεδόν 94 μέρες (περισσότερες από όλες τις εποχές) και το φθινόπωρο σχεδόν 90 μέρες. Συνολικά, η θερμότερη περίοδος του έτους (άνοιξη και καλοκαίρι) είναι περίπου μία εβδομάδα μεγαλύτερη σε διάρκεια από την ψυχρότερη (φθινόπωρο και χειμώνας).
Η διάρκεια της άνοιξης μειώνεται περίπου ένα λεπτό της ώρας κάθε χρόνο, ενώ ο χειμώνας μειώνεται σχεδόν κατά μισό λεπτό ετησίως. Αντίστροφα, η διάρκεια του καλοκαιριού μεγαλώνει με ετήσιο ρυθμό ενός λεπτού (που χάνει η άνοιξη), ενώ του φθινοπώρου αυξάνει κατά μισό λεπτό (που χάνει ο χειμώνας).
Έτσι, όσο περνάνε τα χρόνια, το καλοκαίρι μεγαλώνει σε βάρος της άνοιξης και το φθινόπωρο σε βάρος του χειμώνα. Υπολογίζεται ότι το έτος 3000 το καλοκαίρι θα διαρκεί 93,92 μέρες στο βόρειο ημισφαίριο, η άνοιξη 91,97 μέρες, το φθινόπωρο 90,61 μέρες και ο χειμώνας 88,74.
Σύμφωνα με το παλαιότερο Ιουλιανό ημερολόγιο, το οποίο είχε καθιερώσει ο ρωμαίος αυτοκράτορας Ιούλιος Καίσαρας, η εαρινή ισημερία άρχιζε κάθε χρόνο 11 λεπτά νωρίτερα, με αποτέλεσμα το έτος 1500 η ισημερία να συμβεί στις 11 Μαρτίου. Για να διορθωθεί αυτό το πρόβλημα, ο πάπας Γρηγόριος 13oς εισήγαγε, το 1582, το λεγόμενο Γρηγοριανό ημερολόγιο, που είναι ακριβέστερο.
Η ομάδα του σχολείου μας που πραγματοποιεί την φετεινή σχολική χρονιά ένα πρόγραμμα με θέμα την μέτρηση της περιφέρειας της Γης με τη μέθοδο του Ερατοσθένη, πήγε σήμερα στον Λευκό Πύργο και μέτρησε τη σκιά που έκανε ο Λευκός Πύργος, καθώς και το ύψος του, με ένα σχοινί.
Ο καιρός ήταν πολύ καλός και πολύς κόσμος έκανε βόλτα στην παραλία.Σήμερα ό ήλιος έλαμπε και ήταν αριβώς πάνω από το Γεωργαφικό πλάτος 0 μοίρες, πάνω από τον Ισημερινό. Η μέτρηση έγινε ακριβώς το μεσημέρι που ήταν σήμερα 12.35, και η σκιά του Λευκού Πύργου εκείνη τη στιγμή έδειχνε ακριβώς τον μεσημβρινό του τόπου, προς το βορρά. Ακριβώς αυτήν την ώρα, 12.35 τα αντικείμενα στον ισημερινό δε΄ν έχουν σκιά.
Με κατάλληλους υπολογισμούς, μπορούμε από την σκιά του Λευκού Πύργου εκείνη την ώρα και το ύψος του, να βρούμε την περιφέρεια της Γης όπως έκανε και ο Ερατοσθένης.
Το πείραμα μετην μέτρηση της περιφέρειας της Γης θα επαναληφθεί και αύριο Δευτέρα 21 Μαρτίου στο σχολείο, παρόλο που ο ήλιος θα έχει μια μικρή απόκλιση 1 μοίρας, συμμετέχοντας στην δράση αυτή με άλλα 260 σχολεία από όλη την Ελλάδα.
Θα επανέλθουμε αργότερα στο θέμα αυτό όταν θα έχουμε ολοκληρώσει το πείραμα και τους υπολογισμούς, με μιά πλήρη παρουσίαση.
Επίσης
Ο φωτισμός της γης από τον Ήλιο στην εαρινή ισημερία.
Διάγραμμα των εποχών όπως φαίνονται από τον Βορρά. Άκρο δεξιά: Ηλιοστάσιο Δεκεμβρίου.
Διάγραμμα των εποχών όπως φαίνονται από τον νότο. Άκρο δεξιά: Ηλιοστάσιο Ιουνίου.
Η ομάδα του πειράματος του Ερατοσθένη, σχολικό έτος 2015-16