Παράλληλα με τον 
1η ΑΣΤΡΟΒΡΑΔΙΑ
ΕΝΑ ΓΕΓΟΝΟΣ 400 ΕΤΩΝ 6 Μαΐου στο σχολείο μας.
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΤΟΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ 2009
Πραγματοποιήθηκε το βράδυ της 6ης Μαΐου 2009, η αστροβραδιά με αφορμή το παγκόσμιο έτος αστρονομίας, στην αυλή του σχολείου. Ο καιρός το απόγευμα δεν προμήνυε οτι η βραδιά θα ήταν τόσο όμορφη. Στην αρχή έκαναν μια παρουσίαση τα μέλη του όμιλου φίλων αστρονομίας. Ο κ. Άρης Μπότας μας μίλησε για την Σελήνη και ο κ.Μάρκος Ασπρίδης για ένα ταξίδι από τη Γη μέχρι την άκρη του Σύμπαντος. Τα σύννεφα διαλύοταν όσο περνούσε η ώρα και όταν σκοτείνιασε καλά, παρατηρήσαμε με τρία τηλεσκόπια και κυάλια που έφεραν οι κύριοι από τον όμιλο φίλων αστρονομίας, τη Σελήνη, είδαμε τον Κρόνο, τον Πολικό αστέρα, τον Αρκτούρο, και άλλα πολύ ενδιαφέροντα. Η μαγεία και η συγκίνηση της παρατήρησης του ουρανού με το μάτι ήταν μοναδική.
Στιγμιότυπα από την εκδήλωση: εδώ
Η Διεθνής Αστρονομική Ενωση σε συνεργασία με την UΝΕSCΟ ανακήρυξαν το 2009 Παγκόσμιο Ετος Αστρονομίας. καθώς είναι η 400ή επέτειος της χρήσης του τηλεσκοπίου από τον Γαλιλαίο. Ατυχώς είναι και η 200ή επέτειος από τη γέννηση του Δαρβίνου και έτσι το 2009 ονομάστηκε δικαίως και Ετος Δαρβίνου. Και οι δύο επέτειοι έχουν ισχυρούς λόγους ύπαρξης και είμαστε ανήμποροι να αποφασίσουμε ποια είναι η σημαντικότερη. Φυσικά πρόκειται για ένα άδικο ερώτημα. Ο Γαλιλαίος και ο Δαρβίνος εργάστηκαν σε διαφορετικά πεδία, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και κάτω από διαφορετικές κοινωνικές πιέσεις. Παρ΄ όλα αυτά παραμένει το ερώτημα το οποίο είναι πολύ απλό: Ποιος από τους δύο γκρέμισε την ανθρωπότητα από το βάθρο της; Εκείνος που έδειξε ότι ο άνθρωπος δεν είναι παρά το τελευταίο μιας σειράς ζώων; Ή ο άνθρωπος που κατέδειξε υπεράνω πάσης αμφισβήτησης ότι η Γη δεν είναι το κέντρο κανενός;
Αφηνεται το ερωτημα για ενδεχόμενη συζήτηση.
Το καλοκαίρι του 1609 λοιπόν ο Γιοχάνες Κέπλερ κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Νέα Αστρονομία» («Αstronomia Νova»), στο οποίο ερμήνευε τη φαινόμενη κίνηση των πλανητών στον ουρανό ως αποτέλεσμα της ελλειπτικής τροχιάς τους γύρω από τον Ηλιο. Το φθινόπωρο του ίδιου έτους ο Γαλιλαίος παρατηρώντας τη Σελήνη με το τηλεσκόπιο, το οποίο ο ίδιος είχε κατασκευάσει , είδε τα βουνά στην επιφάνειά της και συνειδητοποίησε ότι είναι και αυτή ένα ουράνιο σώμα παρόμοιο με τη Γη. Οι αστρονομικές παρατηρήσεις του Γαλιλαίου με το τηλεσκόπιο είχαν αποτέλεσμα κάτι πολύ σημαντικότερο από το να επιβεβαιώσουν την ηλιοκεντρική φύση του πλανητικού μας συστήματος. Ανοιξαν τον δρόμο στη σύγχρονη αστρονομία, η οποία, για την κατανόηση του κόσμου γύρω μας, στηρίζεται στη λεπτομερή παρατήρηση των ουράνιων αντικειμένων και όχι στην άκριτη αποδοχή φιλοσοφικών θεωριών.
Ο Γαλιλαίος δεν ήταν βέβαια ο εφευρέτης του τηλεσκοπίου, ήταν όμως σίγουρα ο πρώτος ο οποίος σκέφτηκε να στρέψει αυτό το καινούριο όργανο στον ουρανό για να παρατηρήσει με μεγαλύτερη λεπτομέρεια απ΄ όση επέτρεπε το γυμνό μάτι τα αντικείμενα του ηλιακού μας συστήματος, τη Σελήνη, την Αφροδίτη, τον Δία και τον ίδιο τον Ηλιο.
Αυτό που σήμερα αποκαλούμε τηλεσκόπιο του Γαλιλαίου δεν είναι τίποτε περισσότερο από μισό ζευγάρι φθηνά κιάλια. Αποτελείται από έναν σωλήνα στα άκρα του οποίου έχουν τοποθετηθεί δύο φακοί: ένας αμφίκυρτος- συγκλίνων- στην πλευρά του σωλήνα που στρέφεται προς το αντικείμενο (ο αντικειμενικός φακός) και ένας αμφίκοιλοςαποκλίνων- φακός στην πλευρά του τηλεσκοπίου από την οποία παρατηρούμε (ο προσοφθάλμιος φακός). Με το τηλεσκόπιο αυτό δεν μπορούμε να πετύχουμε εύκολα μεγάλη μεγέθυνση, βλέπουμε όμως τα είδωλα όρθια, όπως είναι στην πραγματικότητα. Μερικά από τα πρώτα τηλεσκόπια του Γαλιλαίου έχουν διασωθεί και φυλάσσονται στο μουσείο του Αστεροσκοπείου Αρτσέτρι (Αrcetri) της Φλωρεντίας. Ο αντικειμενικός φακός τους έχει διάμετρο μόλις μερικά εκατοστά και η ποιότητα των φακών είναι χειρότερη ακόμη και από αυτή των φθηνότερων ερασιτεχνικών τηλεσκοπίων που κυκλοφορούν σήμερα στην αγορά.
Ο Γιοχάνες Κέπλερ ήταν ένας γερμανός αστρονόμος, σύγχρονος του Γαλιλαίου. Παρόλο που ειχε προβλημα ορασης πραγμα που τον οδηγησε να ασχοληθει με τη θεωρια περισσοτερο, βασισμενος στις παρατηρησεις του Τυχωνα Μπραχ, ενος μεγαλου παρατηρισιακου αστρονομου στην Πραγα, κατέληξε κατ΄ αρχάς στους δύο από τους τρεις νόμους του για την κίνηση των πλανητών γύρω από τον Ηλιο, τους οποίους και δημοσίευσε το καλοκαίρι του 1609 στο βιβλίο του «Νέα Αστρονομία»
Ο Κέπλερ έμαθε για το τηλεσκόπιο και τις αστρονομικές παρατηρήσεις του Γαλιλαίου το 1610 και αποφάσισε να κατασκευάσει και ο ίδιος ένα τέτοιο όργανο. Ο Κέπλερ δεν περιορίστηκε να «αντιγράψει» το όργανο που είχε κατασκευάσει ο Γαλιλαίος, αλλά πειραματίστηκε και με άλλες διατάξεις φακών. Ετσι διαπίστωσε ότι αν αντικαταστήσουμε τον αποκλίνοντα προσοφθάλμιο φακό που χρησιμοποιούσε ο Γαλιλαίος με έναν συγκλίνοντα, είναι δυνατόν να επιτύχουμε πολύ μεγαλύτερη μεγέθυνση. Αυτό το είδος τηλεσκοπίου αποκαλείται τηλεσκόπιο του Κέπλερ και χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα από τους αστρονόμους. Το τηλεσκόπιο του Κέπλερ έχει το ελάττωμα να δείχνει τα είδωλα ανεστραμμένα, δηλαδή ανάποδα απ΄ ό,τι φαίνονται με γυμνό μάτι, αλλά αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα για τους αστρονόμους, αφού ούτως ή άλλως η έννοιες «πάνω» και «κάτω» δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία στην παρατήρηση των ουράνιων αντικειμένων. Οταν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε το τηλεσκόπιο του Κέπλερ για επίγεια παρατήρηση χρησιμοποιούμε δύο επίπεδα κάτοπτρα για να «αναστρέψουμε» την εικόνα. Με τον τρόπο αυτόν είναι κατασκευασμένα και τα σύγχρονα ακριβά κιάλια.
Από την εποχή του Γαλιλαίου και του Κέπλερ η εξέλιξη της κατασκευής και των δυνατοτήτων των τηλεσκοπίων ήταν αλματώδης, ειδικά τον τελευταίο αιώνα. Στα σύγχρονα μεγάλα τηλεσκόπια δεν χρησιμοποιούμε πια αντικειμενικούς φακούς, όπως έκαναν ο Γαλιλαίος και ο Κέπλερ, αλλά κάτοπτρα, μια ιδέα που οφείλουμε σε έναν άλλον σημαντικό επιστήμονα, τον Νεύτωνα. Τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια σήμερα έχουν αντικειμενικά κάτοπτρα διαμέτρου 10 μέτρων τα οποία συλλέγουν 1 εκατ. φορές περισσότερο φως απ΄ όσο συγκέντρωναν τα πρώτα τηλεσκόπια του Γαλιλαίου. Ετσι μας επιτρέπουν, μαζί με την εξέλιξη της τεχνολογίας ηλεκτρονικής απεικόνισης των ειδώλων, να παρατηρήσουμε δεκάδες εκατ. φορές πιο αμυδρά ουράνια σώματα από αυτά που μπορούσε να παρατηρήσει με το πρώτο του τηλεσκόπιο ο Γαλιλαίος.
Ο ανθρωπος συμφωνα με τον ανθρωπολογο Ben Finney μπορει να ορισθει ως εξερευνητικο ον. Πραγματι σημερα η εξερευνηση του κοσμου μας εχει ουσιαστικα ολοκληρωθει αφου δεν απομενει στην πραξη ουτε μια γωνια στην επιφανεια του πληνητη που να μη εχει πατηθει απο ποδι ανθρωπου. Μοναχα τα βαθη των ωκεανων εξακολουθουν να κρατουν τα μυστικα τους.
Το επομενο σταδιο της περιπετειας μας θα ειναι πιθανον το διαστημα, που δινει φτερα στη φαντασια και στο ονειρο εκατομμυριων ανθρωπων σε ολο τον κοσμο.
Η εξερεύνηση της διαστημικης γειτονιας μας συνεχιζεται εντατικα εδω και σαραντα χρονια. Και εγγραφεται στο πλαισιο ανταγωνισμου των δυο υπερδυναμεων που ανδειχθηκαν μετα τον β΄παγκοσμιο πολεμο.
Οι σοβιετικοι πρωτοι καταφερνουν να εκτοξευσουν τον τεχνητο δορυφρο Σπουτνικ και μετα να θεσουν σε τροχια γυρω απο τη γη εναν ανθρωπο , τον Γκαγκαριν (1957). Οι αμερικανοι ειναι ομως αυτοι που πραγματοποιουν το ονειρο. Του ανθρωπου. Στις 21 Ιουλιου 1969 ο Νιλ Αρμστρονγκ προσεδαφιζεται στο φεγγαρι, κανοντας ενα μικρο βημα για αυτον , ενα τεραστιο βημα για τηνανθρωποτητα.
Ακολουθουν και αλλες αποστολες, αλλα παρα την δεδηλωμενη προθεση των αμερικανων να στειλουν ανθρωπο στον Αρη πριν το τελος του 20 αιωνα κανενας ανθρωπος δεν υψωθηκε πανω απο 500 χιλ. απο το λικνο του. Η πετρελαικη κριση που ξεσπαει το 1972 σηματοδοτει την απαρχη μιας περιοδου στασιμοτητας στην παγκοσμια οικονομια. Σημερα στις αρχες του 21ου αιωνα, τα σοβαρα προβληματα που αντιμετωπιζει η ανθρωποτητα σκορπιζουν γενικη απαισιοδοξια και αφηνουν ελαχιστα περιθωρια για διαστημικα ονειρα. Η αδυναμια επιλυσης των προβληματων πανω στη γη κανει το διαστημα να φανταζει σαν καταφυγιο, οπου ο ανθρωπος θα μπορουσε να οργανωσει τις ιδανικες πολιτειες που οραματιζονται οι ουτοπιστες των περασμενων αιωνων . Εκεινο που θα οδηγησει τον ανθρωπο στο διαστημα, δεν ειναι η λαχταρα να ξεφυγει απο το λικνο του, αλλα το εξερευνητικο του ενστικτο που τον σπρωχνει στην αναζητηση νεων γνωσεων. Θα κατορθωσουμε να παμε στα αστερια; Ποιες ειναι οι προοπτικες του ανθρωπου στο διαστημα κατα τυος αιωνες και τις χιλλιετιες που ερχονται; Θα συναντησουμε αλλη μορφη ζωης; Μια αδελφη ψυζή ή θα είμαστε καταδικασμενοι σε διαστημικη μοναξια; Η πιθανοτητα να μπορεσουμε να πραγματοποιησουμε καποτε διαστρικα ταξιδια θετει και ενα αλλο ενδιαφερον ζητημα: ενας πολιτισμος ικανος για αυτο το εγχειρημα θα μπορουσε να εξαπλωθει στον γαλαξια σε χρονικο διαστημα σχετικα συντομο ως προς την κοσμικη χρονικη κλιμακα. Αραγε η ελλειψη οποιασδηποτε ενδειξης για την παρουσια εγωγηινης ζωης στο ηλιακο μας συστημα αποδεικνυει οτι ειμαστε οπ ιο προηγμενος πολιτισμος του γαλαξια;
Τι προγραμματα υπαρχουν για τον εποικισμο του κοντινου μας διαστηματος; (Σεληνη, Αρη, Αστεροειδων) Επισκεφθηκαμε τη Σεληνη, και στειλαμε οργανα παρατηρησης στον Αρη, στην αφροδιτη, ενω δορυφοροι μας εξακολουθουν να διατρχουν το ηλιακο συστημα, απ οτον Ερμη ως τον πλουτωνα.Παμπολλα ερωτηματα βρισκονται σε εξελιξη, κυριως για την εξερευνηση του μυστηριωδους Τιτανα, η ατμοσφαιρα του οποιου ειναι πλουσια σε αζωτο οπως και της γης.
Ποιος θα μπορουσε να ειναι ο ρολος του ανθρωπου μεσα στο εξελισσομενο συμπαν που μας αποκαλυπτει η συγχρονη κοσμολογια; Ποιο ειναι το μελλον της Γης, του Ηλιου; Του γαλαξια μας; Θα υπαρξει συμπαντικο τελος, οπως προεβλεψαν οιεσχατολογοι του 1000; Ή αντιθετα η ζωη και η ευφυια θα εξακολουθησουν να υπαρχουν;
Οι απογονοι μας τι κοσμικες καταστροφες που θα θεσουν σε κινδυνο την επιβιωση μπορει να αντιμετωπισουν; Πως θα αντιμετωπισουν τον θανατο του ηλιου;
Καθε αποπειρα μελλοντολογιας ειναι εξαιρετικα επικινδυνο εγχειρημα. Όμως δεν νομιζω οτι πρεπει να παραιτηθουμε απο την προσπαθεια να φανταζομαστε το μελλον. Εξαλλου η διαθεση να φανταζομαστε το μακρινο μελλον ειναι ενδειξη νεοτητας. Εκεινοι που καταξοχην ονειρευονται ειναι τα παιδια και οι εφηβοι.
